2020-ի ճակատագրական պարտութիւնը եւ Արցախի կորուստը ճանաչցուցին ոչ միայն մեր աշխարհաքաղաքական խոցելիութիւնները, այլեւ Հայաստանի եւ Սփիւռքի բաժանումի խորութիւնը, ընդգծելով հայկական աշխարհի առաջնորդութեան անհետաձգելի ճգնաժամը։
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը յայտարարեց թէ ինք չունի Սփիւռքի պատասխանատուութիւնը ստանձնելու լիազօրութիւն։ Բայց պէտք է ունենա՞յ։ Անոր արտայայտութիւնները, ի վերջոյ, Սփիւռքային ուղղութեան եւ առաջնորդութեան պատասխանատուութիւնը վերադարձուցին Սփիւռքին իսկ։
Այս պահը պահանջէ Հայաստան-Սփիւռք աւանդական յարաբերութեան վերանայում։ Հին «կեդրոն-ծայրամասեր» մօտելակարգը հնացած է։ Անոր տեղը՝ մենք կարիք ունինք հայկական ինքնութեան աւելի ներառական, բազմազանութեան գիտակցութեան—մէկ մօտելակարգի որ խրախուսէ ազգութեան դաշնակցական, մասնակցական մօտելակարգը եւ հեշտացնէ մայրցամաքներու վրայ համայնքներու միջեւ աւելի խոր համագործակցութիւնը։ Թոյլ, բաժանուած եւ առաջնորդութիւն չունեցող Սփիւռք ո՛չ պիտի կարենայ արդիւնաւէտ կերպով աջակցիլ Հայաստանին, ո՛չ ալ ծառայել իր համայնքներուն համապատասխան տեսլականութեամբ։
Այս ոգիով՝ մենք ունեցանք 2025 Յունիս 23-ին Ժընեւի Հայկական Կեդրոնին մէջ կլոր սեղան քննարկում կազմակերպելու գոհունակութիւնը։ Մեր ուշադրութեան կեդրոնը՝ «Ի՞նչպէս կրնանք մեր համայնքներուն տէրանալ—մանաւանդ մեր երիտասարդութիւնը հասարակութեան յաջող, ազդեցիկ եւ նուիրուած անդամներ դառնալու համար իրաւունք տալով»։
Հանդիպումը ներգրաւեց DiasporArm-ը—անկախ, եւ ոչ բեւեռացած նախաձեռնութիւն մը որ գործակցէ Հայ Սփիւռքի եւ Հայաստանի աշխատանքները համակարգելու—որուն միացնող տեսլականը տրամադրեց ոգեշնչող եւ արտադրական փոխանակման շունջ, միեւնոյն ժամանակ ընդգծելով Շուեյցարահայ համայնքին ներուժը, իր յառաջադիմական անհատներուն, միասնական ընկերակցական ցանցին, արդիւնաւէտ առաջնորդութեան եւ դաշնակցային ֆինանսաւորման մօտելակարգին հետ, որպէսզի կարեւոր դեր խաղայ նորոգուած սփիւռքային առաջնորդութեան ձեւաւորման մէջ որ գերազանցէ հատուածայինը եւ ծառայէ հայ դատին համաշխարհայնօրէն։
Հանդիպումը ժողվեց քսանէ աւելի նուիրուած անհատներ տարբեր ոլորտներէ ինչպէս, ակադեմիա, ֆինանս եւ քաղաքացիական գործունէութիւն ։ Շատ յուսադրող փոխանակումներուն մէջ՝ մենք մանաւանդ կը ուզենք նշել Վահէ Կապրաշէի ներկայացումը, որ բացատրեց Շուեյցարահայ համայնքային կազմակերպութիւններուն պատմութիւնը եւ ներկայ կառուցուածքը։ Ի վերջոյ, Վահէ ներկայացուց երկու յուսադրող նոր նախագիծներու մասին, մէկը վերաբերող հայկական դպրոցական գործունէութիւններուն ընդլայնման, եւ երկրորդը հայկական մշակոյթը երիտասարդ սերունդին փոխանցելու եւ յաջորդ սերունդը համայնքային առաջնորդութեան մէջ ներգրաւելու միջոցներուն։
Այսպիսի նախագիծներու միջոցով—գործնական քայլեր որ լուծումներ կը տրամադրեն Սփիւռքի կարիքներուն—որ մենք կրնանք հաւաքական կերպով գործել ապագայի տեսլականի եւ առաջնորդութեան ուղղութեամբ։
Բոլոր մասնակիցներուն անկեղծ գնահատանքով, եւ մեր միասին կառուցելիքին յոյսով,
Վիգէն Չըթըրեան
Յովէլ Շնորհօքեան
Ժընեւ – Յունիս 2025
