1919 թուականին, ամերիկացի զօրավար Ճէյմզ Հարպորտը փաստահաւաք առաքելութիւն մը ղեկավարած է Կովկասեան տարածաշրջան, մասնաւորապէս՝ Հայաստան, Օսմանեան եւ Ռուսական կայսրութիւններու փլուզումէն ետք աշխարհաքաղաքական քաոսի պայմաններու ներքոյ: Հարպորտի առաքելութիւնը նպատակ ունէր գնահատել իրավիճակը տարածաշրջանէն ներս, որ պատուած էր անօրինականութեամբ, ցեղայինական լարուածութեամբ եւ աշխարհաքաղաքական անորոշութիւններով: Անոր զեկոյցը վառ կերպով կը նկարագրէր անկայուն պայմանները՝ մանրամասնելով այնպիսի միջադէպեր, ինչպիսին են քրտերուն եւ մահմետականներուն կողմէ իր առաքելութեան վրայ յարձակումները, որոնք կ’արտացոլեն տարածաշրջանի անկայունութիւնը: Հայաստանը, Վրաստանը եւ Ատրպէճանը հռչակած էին անկախութիւն, սակայն ողողուած էին հակամարտութիւններու մէջ, եւ մասնաւորապէս Հայաստանը՝ Հայոց ցեղասպանութեան հետեւանքով: Հարպորտը առաջարկած է, որ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները վերահսկողութիւն ունենայ տարածաշրջանէն ներս, սակայն անոր առաջարկը մերժած է Ծերակուտականը: Այնուհետեւ, Հայաստանը ներխուժուեցաւ եւ ի վերջոյ կլանուեցաւ Խորհրդային միութեան մէջ՝ 1922 թուականին: Հարպորտի առաքելութիւնն ու զեկոյցը պատկերացում կու տան պատմութեան բուռն ժամանակաշրջանին՝ տարածաշրջանին առջեւ ծառացած բարդ մարտահրաւէրներուն:
https://www.rferl.org/a/armenia-america-1919-mission-us-mandate/32631297.html
