Էջմիածնի Մաչանենց կեդրոնը գտնուող ուրախ ճաշարանի ճաշացանկին մէջ ներկայացուած են հայկական խոհանոցի նմոյշներ՝ եղինջի ապուր, այլազան, մարաշ, բայց «Արեւոտ կերակուրներ» բաժինն է, որ ամենասիրելին է յաճախորդներուն համար: Երբ յաճախորդները կը պատուիրեն «արեւոտ կերակուրներէն» մէկը, խոհարարները կ'ուղղուին դէպի բակի արբանեակային ճաշատեսակները, որոնցմէ իւրաքանչիւրը կը պատրաստուի արեւի լոյսին ներքոյ:
Վառարան երթալու փոխարէն անոնք թաւան կը տեղաւորեն օրօրոցի մը մէջ, ուր կը պահուի երկու մետաղական թեւերով, որոնք միացուած են արբանեակային ճաշատեսակի կեդրոնին: Անոնք կը յարմարեցնեն անկիւնը, որպէսզի կաթսան ուղղեն արեւուն, եւ կը սպասեն: Մի քանի վայրկեանէն ճաշը պատրաստ է: Մեղմ արեւոտ օրերուն ան կ'եփի 20 վայրկեանէն կամ աւելի քիչ ժամանակի մէջ: Ամրան տաք օրերուն թաւային ջերմաստիճանը կը հասնի մինչեւ 700º, ուստի պատրաստութեան ժամանակը կը տատանի երեք վայրկեանէն մինչեւ եօթէն պակաս (բայց ամպոտ օրերուն արբանեակներով եփել չ'ըլլար):
Հայ գիտնականներ Կրեկոր Մնացականեան եւ Վահան Համազասպեան ի սկզբանէ ստեղծած են արբանեակային ալեհաւաքները՝ երազելով զանոնք տարածել ամբողջ երկրին մէջ: Համազասպեան, որ արեւային ուժանիւթի օգտագործման հետազօտութեան յառաջամարտիկն է, առաջին նախատիպերը սկսած է մշակել 1980-ական թուականներուն՝ Սպիտակի աւերիչ երկրաշարժէն ետք: Ան յոյս ունէր, որ արբանեակային արեւային վառարանները դժուարին ժամանակներու մատչելիօրէն կը սնուցեն իր հայրենակիցները:
Ամբողջական նիւթը կարդալ «Atlas Obscura»-ի մէջ՝
https://www.atlasobscura.com/articles/solar-energy-cooking-armenia
